Դեկտեմբերի 4-ին Իրավունքի զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամը մասնակցեց Հայաստանի ամերիկյան համալսարանի և Ռաուլ Վալլենբերգ մարդու իրավունքների և մարդասիրական իրավունքի ինստիտուտի կազմակերպած «Մարդու իրավունքների հետազոտություն Հայաստանում: Արդի և նոր ձեւավորվող հիմնախնդիրներ» միջազգային գիտաժողովին՝ անցկացնելով «Ընտանեկան բռնության զոհերի պաշտպանության իրավական մեխանիզմների արդյունավետությունը» պանելային քննարկումը։
Քննարկման մոդերատորը ԻԶՊՀ-ի իրավական հարցերով փորձագետ Դավիթ Գյուրջյանն էր։ Բանախոսներն էին ՀՀ ՆԳՆ ոստիկանության համայնքային ոստիկանության գլխավոր վարչության մասնագիտական մեթոդական աջակցման վարչության պետ, ոստիկանության գնդապետ Էդգար Պետրոսյանը, Կանանց աջակցման կենտոնի հանրային կապերի ղեկավար Զարուհի Հովհաննիսյանը և Իրավունքի զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամի իրավաբան Սերգեյ Գրիգորյանը։
Պանելային քննարկման առիթը ընտանիքում բռնության ենթարկված անձանց պաշտպանության միջոցների արդյունավետության բարձրացման վերաբերյալ ԻԶՊՀ-իհետազոտությունն է, որի նախնական արդյունքները քննարկման ընթացքում ներկայացրեց կազմակերպության իրավաբան Սերգեյ Գրիգորյանը։
«Ընտանեկան և կենցաղային բռնության կանխարգելման ու ընտանեկան և կենցաղային բռնության ենթարկված անձանց պաշտպանության մասին» օրենքը նախատեսում է բռնության ենթարկված անձանց պաշտպանության հետևյալ միջոցները՝ նախազգուշացում, անհետաձգելի միջամտության որոշում և պաշտպանական որոշում: Այսպես, եթե առաջին անգամ եղել է բռնություն, և չկա դրա շարունակման կամ կրկնման վտանգ, ոստիկանությունը նախազգուշացում է կիրառում։ Սակայն եթե կա վտանգ, ապա ոստիկանությունը կայացնում է անհետաձգելի միջամտության որոշում, ինչը դառնում է բռնության ենթարկված անձին պաշտպանելու կարևոր գործիք։ Այս որոշման դեպքում բռնության գործադրած անձին կարող են արգելել վերադառնալ համատեղ բնակության վայր, հաղորդակցվել կամ այնպիսի հեռավորության վրա լինել բռնության ենթարկված անձից, որը նրա մեջ վախ չի առաջացնի։ Խնդիրն այն է, որ երբ ենթադրյալ բռնություն գործադրած անձինք բողոքարկում են այս որոշումները, դատարանները մեծամասամբ բավարարում են նրանց բողոքը՝ այդպիսով չեղարկելով կիրառված պաշտպանության միջոցները։
ԻԶՊՀ իրավաբան Սերգեյ Գրիգորյանը պանելային քննարկման ժամանակ նշեց, որ 2018-2024 թթ․-ի դատական գործերի ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ 90 տոկոս դեպքերում դատարանները վերացրել են պաշտպանության միջոցները՝ հիմնականում պատճառաբանելով, որ ոստիկանության կայացրած այս միջոցները չեն համապատասխանում վարչական վարույթի պահանջներին, այլ կերպ ասած՝ բավարար ապացուցված և պատճառաբանված չեն։
Անդրադառնալով այս հարցին՝ ոստիկանության ներկայացուցիչ Էդգար Պետրոսյանը շեշտեց, որ դժվար է, օրինակ, հավաքել բավարար ապացույցներ, քանի որ որոշումները պետք է կայացվեն անհապաղ։ Ըստ ԻԶՊՀ ներկայացուցչի՝ սա խոսում է օրենսդրական բացի մասին. «Օրենքը պետք է թույլ տա կայացնել անհետաձգելի միջամտության որոշում՝ միայն բռնության ենթարկված անձի ահազանգի կամ բողոքի հիման վրա, իսկ ապացույցների հավաքման համար կարող է սահմանվել լրացուցիչ ժամանակ»։ Չնայած նրան, որ ԻԶՊՀ-ն դեռևս չի ավարտել հետազոտությունը, Գրիգորյանը նշեց, որ միջազգային պրակտիկայում ևս կան նման կարգավորումներ։ Այնուամենայնիվ, մեկ այլ խնդիր է ոստիկանների բավարար պատրաստվածության հարցը։
Խոսելով կանանց բռնությունից զերծ պահելու փորձի դժվարությունների և խոչընդոտների մասին՝ Կանանց աջակցման կենտոնի հանրային կապերի ղեկավար Զարուհի Հովհաննիսյանը քննադատեց դատարանների այս որոշումները՝ նշելով, որ շատ հաճախ կանայք դատարանում ներկայացրել են իրենց հետ տեղի ունեցածը, սակայն միևնույնն է, վճիռը եղել է հօգուտ բռնարարի։
Ամփոփելով՝ քննարկման մասնակիցները որոշեցին միմյանց տեղյակ պահել հետազոտության վերջնական արդյունքների և հետագա անելիքների մասին։
***
Ուսումնասիրությունը կատարվում է Եվրասիա համագործակցություն հիմնադրամի կողմից Շվեդիայի կառավարության աջակցությամբ իրականացվող «Քաղաքացիական հասարակության զարգացման ազդեցության ընդլայնում» ծրագրի շրջանակում։
