Մարդու իրավունքների և ազատությունների պատշաճ պաշտպանությունը քաղաքացիների արժանապատիվ կյանքի նախապայմանն է։ Մեր գործունեությամբ մենք վեր ենք հանում մարդու իրավունքների խախտմանը հանգեցնող տարբեր համակարգային խնդիրներ, առաջարկում լուծումներ ևփորձում հասնել մարդու իրավունքների պաշտպանության կայուն համակարգի ձևավորմանը։

Կարծիք «Պետական գաղտնիքի մասին» ՀՀ օրենքի նախագծի վերաբերյալ

14.10.2021 թ. իրավական ակտերի նախագծերի հրապարակման միասնական կայքում հրապարակվել է ՀՀ Ազգային անվտանգության ծառայության կողմից մշակված «Պետական գաղտնիքի մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը:

Իրավունքի զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամը, Բաց հասարակության հիմնադրամներ-Հայաստանը, «Թրանսփարենսի Ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն» ՀԿ-ն, «Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» ՀԿ-ն և  «Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ» ՀԿ-ն ներկայացնում են մի շարք դիտարկումներ և նախագծում փոփոխություններ կատարելու առաջարկություններ՝ հիմնվելով ՀՀ Սահմանադրության, ներպետական ոլորտային օրենսդրության և միջազգային լավագույն փորձի վերլուծության վրա:

Կարծիքն ամբողջությամբ կարդալու համար ներբեռնե՛ք այն։

ՀԿ-ների հայտարարությունը՝ անձնագրի վավերականության ժամկետի առաջարկվող փոփոխության վերաբերյալ

Իրավական նախագծերի հրապարակման միասնական կայքում ս.թ. հոկտեմբերի 16-ին հրապարակվել է «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 1998թ. թիվ 821 որոշման մեջ փոփոխություններ կատարելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշման նախագիծ, որով առաջարկվում է ՀՀ քաղաքացիների անձնագրերի վավերականության ժամկետը նվազեցնել՝ սահմանելով 2 տարի ժամկետով:

Քաղաքացիական հասարակության գործընկեր կազմակերպությունների հետ առաջարկում ենք հանել նախագիծը շրջանառությունից, քանի որ․
այն բավարար հիմնավորված չէ,
խոչընդոտելու է քաղաքացիների մի շարք իրավունքների իրացումը։

Մյուս հիմնավորումներին և հայտարարության ամբողջական տեքստին ծանոթանալու համար ներբեռնե՛ք տեքստը։

Կարծիք հանրային նշանանակության տեղեկությունների պրոակտիվ հրապարակման սահմանափակման մասին

2021թ. հուլիսի 2-ին իրավական ակտերի նախագծերի հրապարակման միասնական e-draft.am կայքում ՀՀ բարձր տեխնոլոգիաների և արդյունաբերության նախարարության կողմից հրապարակվել է ՀՀ Կառավարության որոշման փոփոխության նախագիծ՝ «Հայաստանի Հանրապետության Կառավարության 2012թ. օգոստոսի 30-ի N 1104-Ն և Հայաստանի Հանրապետության Կառավարության 2016 թվակաի սեպտեմբերի 22-ի N 982-Ն որոշումների մեջ փոփոխություններ կատարելու մասին»։Համաձայն նախագծով առաջարկվող փոփոխությունների Նախարարությունը նախաձեռնել է վերհանել e-gov.am և govtravel.am կայքում առկա զգայուն և ռիսկային տեղեկատվությունը1։ Ըստ նախագծի՝ տեղեկատվության վերհանումից և հստակեցումից հետո իրականացվել է ՀՀ Կառավարության 2012թ. օգոստոսի 30-ի 1104-Ն և ՀՀ Կառավարության 2016 թվականի սեպտեմբերի 22-ի թիվ 982-Ն որոշումներում համապատասխան փոփոխություններ վերոնշյալ տեղեկատվությունը արգելափակելու համար։

Առաջարկում ենք նախագիծը դիտարկել «Տեղեկատվության ազատության մասին» ՀՀ օրենքի և «Պետական և ծառայողական գաղտնիքի մասին» ՀՀ օրենքի կարգավորումների շրջանակներում, ինչը հնարավորություն կտա կանխատեսելիության և իրավական որոշակիության շրջանակներում կարգավորել տեղեկատվության այն տեսակները, որոնց սահմանափակումը չի կարող որակվել որպես տեղեկատվության ազատության իրավունքի խախտում:

Իրավունքի զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամի կարողությունների զարգացման ծրագիր

Ծրագրի հիմնական նպատակը հիմնադրամի ինստիտուցիոնալ կարողությունների զարգացումն է՝ դրա արդյունավետությունը և կայությունը երաշխավորելու միտմամբ և երկարաժամկետ հեռանկարում իրավական մտակենտրոնի վերածելու ցանկությամբ։ Ծրագիրը մեկնարկել է 2021 թ․-ի հունիսից Ժողովրդավարության եվրոպական հիմնադրամի աջակցությամբ։

Կարողությունների զարգացումը և ֆինանսական կայունությունը, բովանդակային մասնակցությունը արդարադատության, ընտրական, սահմանադրական և այլ ընթացիկ բարեփոխումներին։ Ծրագրի շրջանակում նաև իրականացվում է հետազոտություն՝ ուղղված դատական ակտերի արդյունավետ և ժամանակին կատարմանը նպաստելուն։ Մշտադիտարկվում են Դատական ակտերի կատարման հարկադիր ծառայության գործողությունները, ուսումնասիրվում օրենսդրական և գործնական խնդիրները։

«Մարդու իրավունքների պաշտպանի մասին» ՀՀ սահմանադրական օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին ՀՀ օրենքի նախագծի վերաբերյալ

ՀՀ կառավարության կողմից 2021 թ. մարտի 11-ին հաստատվել է Մարդու իրավունքների պաշտպանի մասին ՀՀ սահմանադրական օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին ՀՀ օրենքի նախագիծը, որով առաջարկվում է ուժը կորցրած ճանաչել նույն օրենքի 8-րդ հոդվածի 5-րդ մասը, որը սահմանում է, որ «յուրաքանչյուր տարի Պաշտպանի և նրա աշխատակազմի, ինչպես նաև Պաշտպանի՝ որպես կանխարգելման ազգային մեխանիզմի ֆինանսավորման համար պետական բյուջեով նախատեսված հատկացման չափը չի կարող պակաս լինել նախորդ տարվա պետական բյուջեով նախատեսված հատկացման չափից»:


Գործող օրենսդրական երաշխիքը արտացոլում է միջազգային լավագույն փորձն ու չափանիշները՝ երաշխավորելով ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակի ֆինանսական կայունությունը և անկախությունը՝ որպես վերջինիս գործունեության արդյունավետության էական նախապայման:


Նման փոփոխությունն ակնհայտ հետընթաց է սահմանված չափանիշից և ենթադրում է ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմի ֆինանսավորման կայունության սկզբունքից հրաժարում՝ ՄԻՊ գրասենյակի բնուջետային հատկացումներն որոշակիորեն կախման մեջ դնելով օրվա քաղաքական իշխանությունների կամքից: Հետևաբար, առանց Մարդու իրավունքների պաշտպանի գործունեության ֆինանսական կայունության և անկախության ապահովման օրենսդրական հստակ երաշխիքների նախատեսման, նման օրենսդրական փոփոխությունն ունակ է խաթարելու Մարդու իրավունքների պաշտպանի և նրա աշխատակազմի գործունեության անկախությունն ու արդյունավետությունը:

Համառոտագիր․ տեղեկատվություն ազատությանն առնչվող խնդիրները Հայաստանի Հանրապետությունում

Սեղմագիրը տեղեկատվության ազատության ոլորտի ուսումնասիրությունն ամփոփող զեկույցի արդյունքների համառոտ ներկայացումն է։ Այստեղ հնարավոր է ծանոթանալ ծրագրի ընթացքում բացահայտված հիմնական խնդիրներին և առաջարկվող լուծումներին։ Բացի սրանից՝ ոլորտով հետաքրքրվածների համար այն կարող է դառնալ զեկույցին ավելի մանրամասն ծանոթանալու բանալի և այդ առումով ուղեցուցային նշանակություն ունենալ։ 

ՀՀ-ում կամավորական աշխատանքը կանոնակարգող իրավակարգավորումների վերաբերյալ

Փոխարենը ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության կողմից առաջարկվում է կամավորական գործունեությունը կարգավորող առանձին օրենք։

Հարկ է նկատել, որ կամավորական գործունեությանն (աշխատանքին) առնչվող հարաբերությունները կառուցվում են կամաարտահայտման ազատության դրսևորման առավելագույն աստիճանի վրա, ուստիև դրանք պահանջում են խիստ սահմանափակ շրջանակի հարցերի կարգավորում՝ հիմնականում, կողմերի իրավունքների պաշտպանությունը երաշխավորելու և կամավորական ուժի շահագործումը կամ այլ կերպ չարաշահումը բացառելու նպատակով։ Ոլորտը կարգավորող առանձին օրենք նախաձեռնելու պարագայում կարգավորման ենթակա հարցերի շրջանակը արհեստականորեն ուռճացվում է և ավելորդ ծանրաբեռնում իրավահարաբերությունները, մինչդեռ հարկավոր է ապահովել բավարար ճկունություն կամավորական աշխատանքի կազմակերպող կառույցի և կամավորի փոխհամաձայնեցված գործողությունների համար։


Կարծում ենք՝ ողջամիտ է կամավորական գործունեությունը (աշխատանքը) դիտարկել աշխատանքային օրենսդրության շրջանակում և դրան անդրադառնալ ներկայումս մշակվող համապատասխան բարեփոխումների հայեցակարգում՝ սահմանելով նվազագույն պահանջներ։

Առաջարկներ ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի բարեփոխումների հայեցակարգի վերաբերյալ

ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության կողմից հանրային քննարկման է ներկայացվել ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի բարեփոխումների հայեցակարգը հաստատելու մասին ՀՀ կառավարության որոշման նախագիծը։

Բաց հասարակության հիմնադրամներ-Հայաստանը, Թրանսփարենսի ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոնը, Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների ՀԿ-ը, Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակը և Իրավունքի պաշտպանության և զարգացման հիմնադրամը համատեղ առաջարկներ են ներկայացրել ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի բարեփոխումների հայեցակարգը հաստատելու մասին Կառավարության որոշման նախագծի վերաբերյալ։

 

Կարծիք-առաջարկ տեղեկատվության ազատությանն առնչվող փոփոխությունների վերաբերյալ

Առաջարկվող փոփոխություններով տեղեկատվություն ստանալու հարցմանը ներկայացվող պարտադիր պահանջների շարքից հանվում են քաղաքացիության նշման և ստորագրության առկայության հետ կապված դրույթները: Ընդ որում, առաջարկվող փոփոխությունները հիմնավորվել են նրանով, որ հանրային տեղեկության տրամադրման դեպքում դիմողի անձը պարզելու անհրաժեշտությունը բացակայում է, քանի որ նման տեղեկությունը պետք է տրամադրվի ցանկացած դիմողի, ուստի դիմողի անձն էական չէ:
 

Կարծիք «Ձերբակալված և կալանավորված անձանց պահելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծի վերաբերյալ

Իրավական ակտերի նախագծերի հանրային քննարկման էլեկտրոնային հարթակում 15.04.2020 - 30.04.2020 թթ. ընկած ժամանակահատվածում հանրային քննարկման է դրվել «Ձերբակալված և կալանավորված անձանց պահելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքում լրացում կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը (այսուհետ նաև՝ Նախագիծ), որով նախատեսվում է «Ձերբակալված և կալանավորված անձանց պահելու մասին» ՀՀ օրենքի (այսուհետ նաև՝ Օրենք) 48-րդ հոդվածի 4-րդ մասում կատարել հետևյալ լրացումը. «Եթե առկա է քրեական վարույթն իրականացնող մարմնի որոշում ձերբակալված կամ կալանավորված անձանց հետ տեսակցությունն արգելելու մասին, սույն հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված անձինք, բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի, կարող են բացառապես հաղորդակցվել ձերբակալված կամ կալանավորված անձանց հետ: Հաղորդակցությունը չի կարող իրականացվել մեկուսի: Եթե առկա է քրեական վարույթն իրականացնող մարմնի որոշում ձերբակալված կամ կալանավորված անձանց հետ տեսակցությունն արգելելու մասին, սույն հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված անձինք, բացառությամբ օրենքով նախատեսված դեպքերի, կարող են տեսակցել ձերբակալված կամ կալանավորված անձանց քրեական վարույթն իրականացնող մարմնին դիմելու և թույլտվություն ստանալու դեպքում: Տեսակցության թույլտվություն տրամադրելը մերժվում է քրեական վարույթն իրականացնող մարմնի պատճառաբանված որոշմամբ։»։

Գտնում ենք, որ քննարկման դրված Նախագծով նախատեսված կարգավորումները վտանգում են խոշտանգումների և վատ վերաբերմունքի կանխման ուղղությամբ Հայաստանի Հանրապետության կողմից ստանձնած պոզիտիվ պարտավորությունների կատարումը, ինչպես նաև ՀՀ կառավարության հանձնառությունները՝ փակ հաստատություններում հանրային վերահսկողության ապահովման բնագավառում:
Այսպես, Օրենքը սահմանում է ձերբակալվածներին պահելու վայրերի և կալանավորվածներին պահելու վայրերի գործունեության նկատմամբ հասարակական վերահսկողության պահանջ, որը ենթակա է ապահովման լիազորված համապատասխան մարմնի ղեկավարի կազմավորած հասարակական դիտորդների խմբի միջոցով (հոդված 47): Միաժամանակ, Օրենքի 48-րդ հոդվածով սահմանվում է առանց հատուկ թույլտվության ձերբակալվածներին պահելու վայր և կալանավորվածներին պահելու վայր անարգել մուտքի և ելքի իրավունք ունեցող սուբյեկտների ցանկը, որում ներառված են համապատասխան վայրերում հասարակական վերահսկողություն իրականացնող վերոնշյալ դիտորդները: