Հունվարի 17-ին ՀՀ Ազգային ժողովն առաջին ընթերցմամբ ընդունեց Պետական գաղտնիքի մասին օրենքի նախագիծը։ ԻԶՊՀ-ն գործընկեր կազմակերպությունների հետ այս նախագծի շրջանառման տարբեր փուլերում բազմիցս անդրադարձել է դրա թերություններին և ներկայացրել առաջարկություններ։ Թեև որոշ էական փոփոխություններ ընդունվել են, սակայն բազմաթիվ խնդիրներ մնում են չլուծված։
Իրավունքի զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամի տնօրեն Գենյա Պետրոսյանը «Ֆակտոր ԹՎ»-ի եթերում խոսել է օրենքի նախագծի խնդիրների և դրանց լուծումների մասին։
«Մեր մոտեցումը հիմնված չէ նրա վրա, որ ազգային անվտանգությանն իրապես վնաս պատճառելու ունակ տեղեկատվությունը լինի հրապարակման ենթակա, այլ ընդհակառակը, գաղտնագրվելիս ցանկացած տեղեկատվություն պետք է գնահատվի խիստ չափանիշների հիման վրա, առաջին հերթին՝ հենց Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության շահերի տեսանկյունից։ Այդ առումով նախագիծը որոշակիորեն բարելավվել է՝ գաղտնիության աստիճաններն այժմ տարբերակվում են ազգային անվտանգությանը հասցվող վտանգի տեսանկյունից»։
Նախագծի հիմնական խնդիրներից են բավական անհստակ ձևակերպումները, որ լայն մեկնաբանությունների տեղիք են տալիս. «Օրենքով պետք է նախատեսվեն բոլոր երաշխիքները և հակակշիռները, որոնք կբացառեն պետության՝ տեղեկությունը գաղտնագրելու հայեցողությունը։ Անհրաժեշտ է այնպիսի երաշխիքների ստեղծում, որ որևէ իշխանություն չկարողանա այս մեխանիզմներն օգտագործել հասարակությունից հանրային նշանակության տեղեկությունները գաղտնի պահելու համար»։ Խոսելով նմանօրինակ ձևակերպումների մասին՝ Պետրոսյանն առանձնացրել է սահմանափակ տարածման ծառայողական տեղեկություն հասկացությունը՝ նշելով՝ այն բավական լայն հնարավորություն է տալիս գաղտնագրելու այնպիսի տեղեկություններ, որոնք պետական գաղտնիք չեն։ Այսինքն՝ որոշ դեպքերում ցանկացած տեղեկություն կարող է մեկնաբանվել այդպես։ Շարունակելով՝ Գենյա Պետրոսյանն անդրադարձել է օրենքի այն սահմանմանը, որով նախատեսվում են, թե որ տեղեկություններն են ենթակա գաղտնագրման, որոնք՝ ոչ՝ ոչ մի դեպքում։ «Այստեղ ևս կան հասկացություններ, որ բավական լայն են և թույլ են տալիս գաղտնագրել տեղեկություններ, որ ազգային անվտանգության հետ որևէ առնչություն չունեն։ Օրինակ՝ տնտեսական կարևոր նշանակություն ունեցող գիտահետազոտական աշխատանքներ, ֆինանսների և բյուջետային քաղաքականության հետ կապված առանձին տեղեկություններ. բնականաբար, այս հասկացության շրջանակում ընդգրկված որոշ տեղեկություններ ամենայն հավանականությամբ կարող են դասվել պետական գաղտնիքի շարքին, սակայն ակնհայտորեն նման լայն ձևակերպումների պարագայում կարող են գաղտնագրվել նաև ազգային անվտանգությանը չառնչվող տեղեկություններ», - ամփոփել է Պետրոսյանը։
Մեկ այլ թերություն է պատասխանատվության միջոցների անլիարժեքությունը. «Եթե պետական մարմինը գաղտնագրում է մի տեղեկություն, որ չպետք է գաղտնագրեր, կամ ժամկետը լրանալուց հետո չի գաղտնազերծում, պատասխանատվություն չկա։ Այսինքն՝ օրենքն ամբողջությամբ միտված է գաղտնիքը պաշտպանելու, գաղտնագրման հայեցողության ընդլայմանը, իսկ չարաշահման դեմ հակակշռող մեխանիզմերը բացակայում են»։
Հարցին, թե ինչպես է պատասխանատու մարմինների համագործակցությունն այս ոլորտում, Պետրոսյանը նշել է. «Հեղինակը ԱԱԾ-ն է։ Edraft հարթակը ենթադրում է հանրային քննարկում, առաջարկների ներկայացում և հեղինակի հիմնավորված արձագանքը դրանց։ Ճնշող մեծամասնության դեպքում պարզապես նշվել է, որ դիտարկումն ընդունելի չէ նպատակարմարության պատճառաբանմամբ, այսինքն՝ բովանդակային հիմնավորում չի եղել, ինչը բովանդակազրկում է հանրային քննարկման այս ինստիտուտի իմաստը»։
Անդրադառնալով գերատեսչական ցանկերի խնդրին՝ Պետրոսյանը նշել է, որ գործող օրենսդրությունն արդեն ունի այս խնդիրը։ «Ըստ Սահմանադրական դատարանի որոշման՝ գերատեսչական ցանկերը չեն կարող գաղտնագրվել։ Բացառություն կարող են լինել միայն այն տողերը, որոնց վերտառություններն ինքնին պետական գաղտնիք են պարունակում։ Հետագայում օրենքում և այժմ էլ նախագծում տեղ գտած ձևակերպումը վկայում է, որ ամբողջ ցանկը այս պատճառաբանությամբ գաղտնագրելու ռիսկ կա նաև այսօր»,-շեշտել է նա։
Պետրոսյանը կարևորել է նաև անկախ արտադատական մասնագիտական մարմնի ստեղծումը, որը կվերահսկի պետական գաղտնիքի պահպանմանն առնչվող գործընթացների իրավաչափությունը։
