#ԻԶՊՀ «Գաղտնի հսկողության միջոցներ․ ՄԻԵԴ չափանիշներ և միջազգային լավագույն փորձ, ՀՀ օրենսդրության խնդիրներ» խորագրով աշխատաժողովի ընթացքում հիմնադրամի իրավական հարցերով փորձագետ Դավիթ Գյուրջյանը խոսեց Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի խախտման հիմքով Հայաստանի դեմ կայացված վճիռների, ինչպես նաև ՀՀ օրենսդրության խնդիրների մասին՝ ՄԻԵԴ սահմանած չափանիշների համատեքստում։
«Թեպետ կարող է ուրախալի թվալ, որ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը ՀՀ դեմ ընդամենը երկու վճիռ է կայացրել ՄԻԵԿ 8-րդ հոդվածի համատեքստում, սակայն հասկանալի են դրա իրական պատճառները․ ՀՀ օպերատիվ-հետախուզական գործունեության համակարգը չի նախատեսումկարգավորում, ըստ որի՝ անձը պոստֆակտում կտեղեկանա կիրառված գործողությունների մասին, եթե, իհարկե, դրանք քրեական գործի նյութ չեն դարձել։ Այսպիսով, անձինք զրկվում են դրաօրինաչափությունը վիճարկելու հնարավորությունից»։
Անդրադառնալով «Սեֆիլյանն ընդդեմ Հայաստանի» գործին՝ Դավիթ Գյուրջյանը շեշտել է ՄԻԵԴ-ի այն արձանագրումը, որ ՀՀ օրենսդրության մեջ բացակայում են իրավախախտումների և անձանց շրջանակի վերաբերյալ տեղեկությունները, այսինքն՝ որ տեսակի իրավախախտումների վերաբերյալ կարող են իրականացվել միջոցառումները, որ շրջանակի անձանց նկատմամբ, ինչպիսի հիմքերի և հանգամանքների դեպքում։ Չէր նախատեսվում նաև տվյալներն ուսումնասիրելու, պահպանելու և ոչնչացնելու, ինչպես նաև անձին ծանուցելու պահանջը։ Ըստ Գյուրջյանի՝ այս թերություններից որոշները մինչ օրս առկա են։
Հայաստանի դեմ կայացված մյուս վճիռը «Համբարձումյանն ընդդեմ Հայաստանի» դեմ գործով է, որը վերաբերում է դատական վերահսկողության որակին։ Խոսելով գործի առանձնահատկության մասին՝ բանախոսն ամփոփել է. «Միջամտությունը պետք է համապատասխանի և' ներպետական օրենսդրությանը, և' առհասարակ օրենքի որակին»։
Խոսելով ներպետական օրենսդրության մասին՝ բանախոսն ասել է, որ այն ընդգրկում է «Օպերատիվ-հետախուզական գործունեության մասին» օրենքը և Քրեական դատավարության օրենսգիրքը։ Նա մանրամասն ներկայացրել է արտաքին դիտմանը, գաղտնալսմանը, գաղտնի հսկողության միջոցառումների տևողությանն առնչող խնդիրները։
Բանախոսության մյուս կարևոր թեման դատական վերահսկողությունն էր։ Համարելով սա օրենսդրության առանցքային խնդիր՝ Դավիթ Գյուրջյանն ասել է, որ լավագույն պրակտիկան է, երբ դատարան է թույլատրող մարմինը, սակայն կարևոր է դատարանի իրավասությունը, այսինքն՝ այն կարո՞ղ է իրոք ստուգել համապատասխան միջամտության անհրաժեշտությունը և իրավաչափությունը, թե ոչ. «Օրինակ՝ մեր օրենսդրությունը մի կողմից թույլ է տալիս դատարանին քննիչից բացատրություն պահանջել ներկայացված միջնորդության վերաբերյալ, մյուս կողմից՝ թույլ չի տալիս ստանալ այնպիսի տեղեկություններ, ինչպիսիք են գաղտնի գործակալների վերաբերյալ տվյալները»։ Դատավորը չի կարող նաև պահանջել լրացուցիչ նյութեր, տեղեկությունների աղբյուր բացահայտում և այլն։ Այսպիսով, նման պայմաններում կա'մ դատարանը պետք է ուղղակի բավարարի այդ միջնորդությունը, կա'մ մերժի։ Ըստ Գյուրջյանի՝ մի դեպքում մարդկանց իրավունքները կխախտվեն, մյուս դեպքում թերի կարգավորումների պատճառով դատարանը կմերժի միջնորդությունը, թեպետ իրականում այն բավարարման ենթակա էր. «Երկու դեպքերն էլ խնդրահարույց են»։
Անդրադառնալով իշխանության հասանելիությանը հաղորդակցություններին՝ Գյուրջյանը շեշտել է, որ օրենսդրությունը չի նախատեսում պահանջ՝ դատարանի թույլտվությունը նախ ներկայացնելու կապի օպերատորին։ Ընդհակառակը, կապի օպերատորներից պահանջվում է ապահովել անխոչընդոտ մուտք կապուղիներին՝ ըստ պահանջի. «Նաև հարցումների միջոցով են հավաստացիել, որ կապի օպերատորները չեն տեղեկացվում ո' չ դատարանի որոշման, ոչ հեռախոսահամարների մասին, որ պետք է վերահսկվեն, ո'չ դրա սկզբի ու ավարտի մասին, ո'չ էլ փաստի», - ամփոփել է բանախոսը։
Մեկ այլ խնդիր է այն, որ անձը չի ծանուցվում իր իրավունքներին միջամտող գործողության մասին։ Կան կարծիքներ, որ սա միշտ հնարավոր չէ իրականացնել, սակայն նման դեպքում առնվազն պետք է կիրառվի Գերմանիայի փորձը, երբ անձը կարող է դիմել դատարան, եթե կասկած ունի, որ իրեն գաղտնալսել են։ Այստեղ արդեն միջամտող մարմինը պետք է ապացուցի՝ գաղտնալսել է, թե ոչ:
