Օրենսդրության թերի կարգավորումները կարող են հանգեցնել մարդու իրավունքների խախտումների.Գյուրջյան

28.12.2022

#ԻԶՊՀ «Գաղտնի հսկողության միջոցներ․ ՄԻԵԴ չափանիշներ և միջազգային լավագույն փորձ, ՀՀ օրենսդրության խնդիրներ» խորագրով աշխատաժողովի ընթացքում հիմնադրամի իրավական հարցերով փորձագետ Դավիթ Գյուրջյանը խոսեց Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի խախտման հիմքով Հայաստանի դեմ կայացված վճիռների, ինչպես նաև ՀՀ օրենսդրության խնդիրների մասին՝ ՄԻԵԴ սահմանած չափանիշների համատեքստում։ 

«Թեպետ կարող է ուրախալի թվալ, որ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը ՀՀ դեմ ընդամենը երկու վճիռ է կայացրել ՄԻԵԿ 8-րդ հոդվածի համատեքստում, սակայն հասկանալի են դրա իրական պատճառները․ ՀՀ օպերատիվ-հետախուզական գործունեության համակարգը չի նախատեսումկարգավորում, ըստ որի՝ անձը պոստֆակտում կտեղեկանա կիրառված գործողությունների մասին, եթե, իհարկե, դրանք քրեական գործի նյութ չեն դարձել։ Այսպիսով, անձինք զրկվում են դրաօրինաչափությունը վիճարկելու հնարավորությունից»։

Անդրադառնալով «Սեֆիլյանն ընդդեմ Հայաստանի» գործին՝ Դավիթ Գյուրջյանը շեշտել է ՄԻԵԴ-ի այն արձանագրումը, որ ՀՀ օրենսդրության մեջ բացակայում են իրավախախտումների և անձանց շրջանակի վերաբերյալ տեղեկությունները, այսինքն՝ որ տեսակի իրավախախտումների վերաբերյալ կարող են իրականացվել միջոցառումները, որ շրջանակի անձանց նկատմամբ, ինչպիսի հիմքերի և հանգամանքների դեպքում։ Չէր նախատեսվում նաև տվյալներն ուսումնասիրելու, պահպանելու և ոչնչացնելու, ինչպես նաև անձին ծանուցելու պահանջը։ Ըստ Գյուրջյանի՝ այս թերություններից որոշները մինչ օրս առկա են։

Հայաստանի դեմ կայացված մյուս վճիռը «Համբարձումյանն ընդդեմ Հայաստանի» դեմ գործով է, որը վերաբերում է դատական վերահսկողության որակին։ Խոսելով գործի առանձնահատկության մասին՝ բանախոսն ամփոփել է. «Միջամտությունը պետք է համապատասխանի և' ներպետական օրենսդրությանը, և' առհասարակ օրենքի որակին»։

Խոսելով ներպետական օրենսդրության մասին՝ բանախոսն ասել է, որ այն ընդգրկում է «Օպերատիվ-հետախուզական գործունեության մասին» օրենքը և Քրեական դատավարության օրենսգիրքը։ Նա մանրամասն ներկայացրել է արտաքին դիտմանը, գաղտնալսմանը, գաղտնի հսկողության միջոցառումների տևողությանն առնչող խնդիրները։

Բանախոսության մյուս կարևոր թեման դատական վերահսկողությունն էր։ Համարելով սա օրենսդրության առանցքային խնդիր՝ Դավիթ Գյուրջյանն ասել է, որ լավագույն պրակտիկան է, երբ դատարան է թույլատրող մարմինը, սակայն կարևոր է դատարանի իրավասությունը, այսինքն՝ այն կարո՞ղ է իրոք ստուգել համապատասխան միջամտության անհրաժեշտությունը և իրավաչափությունը, թե ոչ.  «Օրինակ՝ մեր օրենսդրությունը մի կողմից թույլ է տալիս դատարանին քննիչից բացատրություն պահանջել ներկայացված միջնորդության վերաբերյալ, մյուս կողմից՝  թույլ չի տալիս ստանալ այնպիսի տեղեկություններ, ինչպիսիք են գաղտնի գործակալների վերաբերյալ տվյալները»։ Դատավորը չի կարող նաև պահանջել լրացուցիչ նյութեր, տեղեկությունների աղբյուր բացահայտում և այլն։ Այսպիսով, նման պայմաններում կա'մ դատարանը պետք է ուղղակի բավարարի այդ միջնորդությունը, կա'մ մերժի։ Ըստ Գյուրջյանի՝ մի դեպքում մարդկանց իրավունքները կխախտվեն, մյուս դեպքում թերի կարգավորումների պատճառով  դատարանը կմերժի միջնորդությունը, թեպետ իրականում այն բավարարման ենթակա էր. «Երկու դեպքերն էլ խնդրահարույց են»։

Անդրադառնալով իշխանության հասանելիությանը հաղորդակցություններին՝ Գյուրջյանը շեշտել է, որ օրենսդրությունը չի նախատեսում պահանջ՝ դատարանի թույլտվությունը նախ ներկայացնելու կապի օպերատորին։ Ընդհակառակը, կապի օպերատորներից պահանջվում է ապահովել անխոչընդոտ մուտք կապուղիներին՝ ըստ պահանջի. «Նաև հարցումների միջոցով են հավաստացիել, որ կապի օպերատորները չեն տեղեկացվում ո' չ դատարանի որոշման, ոչ հեռախոսահամարների մասին, որ պետք է վերահսկվեն, ո'չ դրա սկզբի ու ավարտի մասին, ո'չ էլ փաստի», - ամփոփել է բանախոսը։

Մեկ այլ խնդիր է այն, որ անձը չի ծանուցվում իր իրավունքներին միջամտող գործողության մասին։ Կան կարծիքներ, որ սա միշտ հնարավոր չէ իրականացնել, սակայն նման դեպքում առնվազն պետք է կիրառվի Գերմանիայի փորձը, երբ անձը կարող է դիմել դատարան, եթե կասկած ունի, որ իրեն գաղտնալսել են։ Այստեղ արդեն միջամտող մարմինը պետք է ապացուցի՝ գաղտնալսել է, թե ոչ:

Տեղեկատվության ազատությունից մինչև ընտրական հանձնաժողովներ. ի՞նչ փոխել ՎԻՎՕ-ում

09.10.2023
Իրավունքի զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամը առաջարկություններ է ներկայացրել «Հայաստանի Հանրապետության Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ» նոր օրենսգրքի նախագծի որոշ խնդրահարույց դրույթների վերաբերյալ. Բանալի բառեր՝ տեղեկատվության ազատություն, ընտրական իրավունք, պատժի համաչափություն, իրավական որոշակիություն։

Առաջարկություններ ԲԿԳ հանձնառությունների նախագծի վերաբերյալ

22.09.2023
Ընդունելով «Բաց կառավարման գործընկերություն» նախաձեռնության շրջանակներում Հայաստանի Հանրապետության 2022-2024 թվականների գործողությունների ծրագիրը հաստատելու մասին» ՀՀ կառավարության 2022 թվականի հոկտեմբերի 6-ի N 1568-Լ որոշման մեջ փոփոխություններ կատարելու մասին նախագծում տեղ գտած գործողությունների կարևորությունը՝ ԻԶՊՀ-ն անհրաժեշտ է համարում որոշ հանձնառությունների մասով կատարել հստակեցումներ/լրացումներ՝ դրանց շրջանակում կարևոր բաղադրիչներ ընդգրկելու և հետագայում տարընթերցումներից խուսափելու նպատակով։

45 հարց Երևան քաղաքի ավագանու ընտրություններին մասնակցող քաղաքական ուժերին

24.07.2023
Սույնով ներկայացվում են Երևան քաղաքի կառավարման հարցերով շահագրգիռ քաղաքացիական հասարակության կազմակերպությունների հարցերը 2023 թվականի սեպտեմբերի 17-ին Երևան քաղաքի ավագանու ընտրություններին մասնակցող քաղաքական ուժերին: Ակնկալում ենք, որ նշված հարցերին կստանանք լիարժեք պատասխաններ: Նաև հուսով ենք, որ հարցերի միջոցով ներկայացվող խնդիրներն ու դրանց համար առաջարկվող լուծումները կարտացոլվեն համապատասխան նախընտրական ծրագրերում։

Դատապարտում ենք քաղաքացիների հանդեպ ոստիկանության բռնությունները

03.07.2023
Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից հայտարարված դատաիրավական ու ոստիկանական բարեփոխումներին զուգահեռ, ոստիկանության ու իրավապահ այլ մարմինների կողմից քաղաքացիների նկատմամբ բռնությունների դեպքերի կտրուկ աճը որևէ հիմք չի տալիս պնդելու հայտարարված բարեփոխումների արդյունավետության մասին։ Ներքոստորագրյալ հասարակական կազմակերպությունները դատապարտում են վերջին ամիսներին աննախադեպ ծավալների հասած բռնություններն ու խոշտանգումները  ոստիկանության բաժիններում և իրավապահ այլ մարմիններում:

Հայտարարություն՝ ի աջակցություն Վրաստանի քաղաքացիական հասարակության և տարածաշրջանում ժողովրդավարական գործընթացների

09.03.2023
Սույն թվականի մարտի 7-ին Վրաստանի մայրաքաղաք Թբիլիսիում տեղի է ունեցել մասշտաբային բողոքի խաղաղ ակցիա, որն անցկացվում էր, այսպես կոչված, «Ռուսական օրենքի» ընդունման դեմ։ Չնայած մի շարք միջազգային կազմակերպությունների և հարևան երկրի քաղաքացիական հասարակության այդ օրենքի վերաբերյալ բացասական գնահատականի՝ Վրաստանի խորհրդարանն, այդուամենայնիվ, առաջին ընթերցմամբ ընդունեց «Օտարերկրյա գործակալների մասին» վիճահարույց օրենքը։

ՄԻԵԴ վճիռների վերլուծություն. մասնավոր կյանքի նկատմամբ հարգանքի իրավունք. Հայաստան

25.01.2023
Հետազոտությունը նվիրված է Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածից բխող՝ պետության պոզիտիվ պարտավորությունների կատարման վիճակի գնահատմանը գաղտնի վերահսկողական միջոցների կիրառման բնագավառում՝ հատուկ շեշտադրելով լիազորությունների չարաշահումների դեմ բավարար երաշխիքների ապահովման խնդիրները։ Հետազոտության նպատակն է նպաստել Հայաստանում մարդու իրավունքների պաշտպանության համակարգի կատարելագործմանը, քաղաքացիների անձնական և ընտանեկան կյանքը հարգելու իրավունքի արդյունավետ իրացմանը, պետության կողմից գաղտնի վերահսկողական միջոցների կիրառման դեպքում չարաշահումներից պաշտպանող բավարար և արդյունավետ երաշխիքների և կառուցակարգերի ստեղծմանը:

Չարաշահումների ռիսկեր՝ «Պետական գաղտնիքի մասին» օրենքում. հարցազրույց Գենյա Պետրոսյանի հետ

18.01.2023
​​​​​​​Հունվարի 17-ին ՀՀ Ազգային ժողովն առաջին ընթերցմամբ ընդունեց Պետական գաղտնիքի մասին օրենքի նախագիծը։ ԻԶՊՀ-ն գործընկեր կազմակերպությունների հետ այս նախագծի շրջանառման տարբեր փուլերում բազմիցս անդրադարձել է դրա թերություններին և ներկայացրել առաջարկություններ։ Թեև որոշ էական փոփոխություններ ընդունվել են, սակայն բազմաթիվ խնդիրներ մնում են չլուծված։ Իրավունքի զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամի տնօրեն Գենյա Պետրոսյանը «Ֆակտոր ԹՎ»-ի եթերում խոսել է օրենքի նախագծի խնդիրների  և դրանց լուծումների մասին։

Ռազմական դրության ժամանակ կարծիքի արտահայտման և տեղեկատվության ազատության իրավունքների սահմանափակման ռիսկերի մասին

10.01.2023
ԻԶՊՀ այս կարծիքն անդրադառնում է 22.12.2022 թ.-ին Իրավական ակտերի նախագծերի հրապարակման միասնական կայքում հրապարակված և ՀՀ արդարադատության նախարարության կողմից մշակված ««Ռազմական դրության իրավական ռեժիմի մասին» օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծին, որով ի թիվս այլ կարգավորումների սահմանվում է լայն հայեցողություն՝ էականորեն սահմանափակելու մարդու՝ կարծիքի արտահայտման ազատությունը և տեղեկատվության ազատության իրավունքը, ինչը պարունակում է անհամաչափ սահմանափակման իրական ռիսկեր:

Կարծիք «Պետական գաղտնիքի մասին» ՀՀ օրենքի նախագծի վերաբերյալ

10.01.2023
Իրավունքի զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամի, «Թրանսփարենսի ինթերնեշնլ հակակոռուպցիոն կենտրոն» ՀԿ-ի, Ժողովրդավարության զարգացման հիմնադրամի, «Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» ՀԿ-ի և «Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակ» ՀԿ-ի կարծիքն անդրադառնում է 04.11.2022 թ.-ին Ազգային ժողով ներկայացված «Պետական գաղտնիքի մասին» ՀՀ օրենքի նախագծին, որը մի շարք ասպեկտներով չի համապատասխանում առաջադեմ միջազգային փորձին և չափանիշներին, ինչպես նաև պարունակում է տեղեկատվության ազատության իրավունքի անհամաչափ սահմանափակման ռիսկեր: Ըստ այդմ, կազմակերպություններն առաջարկում են վերանայել դրանում տեղ գտած մի շարք իրավակարգավորումներ և ըստ այդմ վերախմբագրել իրավական դրույթները։

Օրենսդրության թերի կարգավորումները կարող են հանգեցնել մարդու իրավունքների խախտումների.Գյուրջյան

28.12.2022
#ԻԶՊՀ «Գաղտնի հսկողության միջոցներ․ ՄԻԵԴ չափանիշներ և միջազգային լավագույն փորձ, ՀՀ օրենսդրության խնդիրներ» խորագրով աշխատաժողովի ընթացքում հիմնադրամի իրավական հարցերով փորձագետ Դավիթ Գյուրջյանը խոսեց Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 8-րդ հոդվածի խախտման հիմքով Հայաստանի դեմ կայացված վճիռների, ինչպես նաև ՀՀ օրենսդրության խնդիրների մասին՝ ՄԻԵԴ սահմանած չափանիշների համատեքստում։