Ընտրողներն ու դիտորդները ևս պետք է օժտված լինեն ընդհանուր իրավախախտումները բողոքարկելու իրավունքով

 -Ի՞նչ հիմնական խնդիրներ կառանձնացնեք, որ կան Հայաստանում՝ կապված ընտրախախտումների, ընտրական հանձնաժողովների որոշումների բողոքարկման գերծընթացների հետ, և այս մասով օրենսդրական ի՞նչ բարեփոխումների անհրաժեշտություն եք տեսնում:

-ԵԱՀԿ/ԺՄԻԳ-ի կողմից բարձրացվել են ընտրությունների ընթացքում բողոքարկման գործընթացում հետևյալ հարցերը՝ ընտրական հանձնաժողովների կողմից ֆորմալիստական մոտեցումների դրսևորումը բողոքների քննության նկատմամբ, այսինքն` այն հարցը, որ, ըստ էության, արդյունավետ քննություն չի իրականացվում այն բողոքների, խախտումների վերաբերյալ, որոնք բարձրացվում են համապատասխան ընտրական հանձնաժողովների առջև:

Հաջորդ խնդիրը ցածր վստահության մակարդակն է՝ թե՛ ընտրական հանձնաժողովների կողմից ընտրական վարչարարության և թե՛ վարչական դատարանի նկատմամբ՝ ընտրությունների հետ կապված գործերով: Բարձրացված են նաև բողոքարկման գործընթացում ընտրությունների արդյունքները վիճարկելու, ինչպես նաև ընտրական հանձնաժողովների գործողությունները և որոշումները վիճարկելու իրավունք ունեցող սուբյեկտների նեղ շրջանակի վերաբերյալ խնդիրը։ Մասնավորապես, շեշտադրվել է, որ շատ սահմանափակ թվով անձինք են, որոնց նման իրավունք է վերապահված Ընտրական օրենսգրքով, և դիտորդը կամ դիտորդական կազմակերպությունը զրկված են նաև իրավակիրառ պրակտիկայում ընտրական հանձնաժողովների գործողությունները վիճարկելու իրավունքից:

Նաև նշեմ, որ ընտրողները ևս չունեն նման իրավունք, այնքանով, որքանով այդ գործողությունները վերաբերում են ոչ թե անմիջապես իրենց սուբյեկտիվ իրավունքի խախտմանը, այլ ընդհանուր ընտրախախտումներին։ Օրինակ, եթե ընտրատեղամասում եղել է լցոնման դեպք, սա համարվում է ընդհանուր, օբյեկտիվ ընտրախախտում, և եթե ընտրողն այդ հարցը բարձրացնի վերադաս ընտրական հանձնաժողովում կամ դատարանում, ապա ուղղակի իրավասուբյեկտության բացահայության հիմքով նրա դիմումը կմերժվի, կհիմնավորվի նրանով, որ ընտրողը տվյալ դեպքում չունի բողոքարկման իրավունք։ Մինչդեռ մենք գտնում ենք, որ ակնհայտ է՝ ընտական իրավունքը չպետք է նեղ մեկնաբանվի, և միայն այն դեպքում չէ, երբ անձը զրկվում է անմիջականորեն քվեարկելու իրավունքից, նրա ընտրական իրավունքը խախտվում է։

Բոլոր այն դեպքերում, երբ այնպիսի խախտումներ են տեղի ունենում, որոնք, ըստ էության, ազդում են իր քվեի հասցեականության վրա, խախտվում է նրա սուբյեկտիվ ընտրական իրավունքը, որովհետև իմաստազրկվում է իր ընտրությունը։ Նման դեպքերում ընտրողները, դիտորդները ևս պետք է օժտված լինեն այս խախտումները վիճարկելու իրավունքով։ Նշեմ, որ այս առաջարկը բխում է ոչ միայն պարզ տրամաբանությունից և Սահմանադրությամբ նախատեսված՝ ընտրելու իրավունքի ողջամիտ մեկնաբանությունից, այլ նաև ժողովրդավարական ընտրությունների միջազգային չափորոշիչներից, որոնք ևս նախատեսում են՝ հնարավորինս լայն շրջանակ պետք է օժտված լինի ընտրությունների արդյունքները, ընտրական հանձնաժողովի որոշումները վիճարկելու իրավունքով։

-Անդրադառնանք ընտրական հանձնաժողովների կողմից բողոքարկման գործընթացում նախատեսված ժամկետների և դրանց՝ իրավակիրառ պրակտիկայում պահպանման վերաբերյալ հարցին։ Այստեղ ի՞նչ խնդիրներ կան, և եթե ժամկետների փոփոխության անհրաժեշտություն կա, ապա ի՞նչ փոփոխությունների մասին է խոսքը։

-Մենք Ընտրական օրենսգրքում ունենք դրույթ, որը նախատեսում է, թե ինչ ժամկետում պետք է բողոքարկվի տարածքային ընտրական հանձնաժողովի որոշումը կամ գործողությունը կենտրոնական ընտրական հանձնաժողով, և ինչ ժամկետում բողոքարկված որոշումն է, որ կքննարկվի մինչև ընտրությունների արդյունքների ամփոփումը: Այնպիսի հակասական ժամկետներ են սահմանված Ընտրական օրենսգրքով, որոնք, ըստ էության, բացառում են մինչև ընտրությունների արդյունքների ամփոփումը տարածքային հանձնաժողովի գործողությունները, որոշումները արդյունավետ բողոքարկելու հնարավորությունը:

Այսինքն` տարածքային ընտրական հանձնաժողովը իրավունք ունի կայացնել որոշում այնպիսի ժամկետում, որի բողոքարկումը Կենտրոնական ընտրական հանձանժողովին իրավունք է վերապահում տվյալ բողոքը չքննել հենց ժամկետի հիմնավորմամբ մինչև ընտրությունների արդյունքների ամփոփումը: Նա արդեն դա կքննի արդյունքների ամփոփումից հետո, որը բացարձակ անիմաստ է, որովհետև, վերջիվերջո, այդ բողոքը ներկայացվում է այն նպատակով, որ գնահատվի համապատասխան խախտումների ազդեցությունը ընտրությունների արդյունքների վրա, մինչդեռ ընտրությունների արդյունքների ամփոփումից հետո այլևս որևէ նպատակ չունի նման բողոքարկումը:

Ակնհայտորեն, թե՛ բողոքարկման ժամկետները պետք է փոխվեն, այնպիսի ժամկետներ սահմանվեն, որ ավելի արդյունավետ կդարձնեն բողոքարկման գործընթացը, թե՛ տարածքային ընտրական հանձնաժողովի կողմից որոշում կայացնելու ժամկետը․ դա պետք է կրճատվի, որ հնարավորություն լինի նույն տարածքայինի որոշումը բողոքարկելու կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովում այնպիսի ժամկետում, որ նա էլ հասցնի իր հերթին մինչև արդյունքների ամփոփումը դա քննել, որոշում կայացնել։ 

Զրույցն ամբողջությամբ կարդացեք այստեղ